بزرگنمایی:

به گزارش نسیم شرق، اکنون حدود سه دهه از اختلاف بر سر منطقه قره باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان می‌گذرد. کارشناسان بر این باورند که حضور رژیم صهیونیستی موجب بروز اختلافات بین این دو کشور شده، چراکه رژیم صهیونیستی با حضور در هر نقطه‌ای باعث بروز اختلافات مرزی و طایفه‌ای شده است، اخیرا هم بار دیگر اختلافاتی بین ساکنان قره باغ و ارمنستان رخ داده که نشان می‌دهد که این مسئله همچنان به عنوان کانون بحران بین ایروان و باکو است و هر لحظه احتمال بروز جنگ بین دو کشور وجود دارد؛ این مناقشات چندین ساله اخیرا به درگیری‌های نظامی بین دو کشور ختم شده است.

باز هم شبح جنگ در روابط جمهوری آذربایجان و ارمنستان سایه انداخت

پاک آیین سفیر اسبق ایران در آذربایجان  در این رابطه گفت که تا وقتی که موضوع قره باغ حل نشود، کماکان شاهد این قبیل درگیری‌ها خواهیم بود، البته بعید به نظر می‌رسد که درگیری‌ها فراگیر شود و تبدیل به یک جنگ طولانی شود و احتمالا بعد از چند روز با میانجی گری روسیه و تلاش‌هایی که ایران انجام می‌دهد، این مسئله موقتا فروکش می‌کند، اما باز هم این زخمی است که مجددا سر باز می‌کند.

در حقیقت منطقه «قره‌باغ‌کوهستانی» (ناگورنو قره‌باغ) بار دیگر پس از سه ماه، صحنه درگیری نیرو‌های ارتش ارمنستان و جمهوری آذربایجان است. جمهوری آذربایجان روز گذشته 6 مهر از آغاز درگیری‌ها در خطوط مقدم جبهه با ارمنستان خبر داد و ایروان نیز وضعیت جنگی اعلام کرده است.

جمهوری آذربایجان و ارمنستان از اوایل دهه 1990 بر سر کنترل منطقه کوهستانی قره باغ درگیر شده‌اند و آخرین درگیری‌های مسلحانه این دو کشور در ماه ژوئیه آغاز شد و هر دو طرف تلفاتی را گزارش دادند. اکنون درگیری بین دو کشور بار دیگر شدت گرفته است. در همین ارتباط باکو و ایروان به طور جداگانه با صدور بیانیه‌هایی یکدیگر را متهم به آغاز این درگیری کردند. نخست وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در بیانیه خود نیرو‌های ارمنستان را به آغاز عملیات متهم کرد و پس از آن نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان هم اعلام کرد که جمهوری آذربایجان آغاز کننده حمله بوده است. این حملات که به طور عمده در مناطق مسکونی مرزی اتفاق افتاد و بار دیگر موجب بروز خسارت‌های جانی و مالی و کشته شدن چندین فرد غیرنظامی شد.

گزارش‌ها حاکی از آن است که، نیرو‌های ارمنستان با استفاده از سلاح‌های سنگین از جمله آتش سنگین توپخانه مواضع واحد‌های ارتش جمهوری آذربایجان را در امتداد مناطق مرزی و نیز روستا‌های مرزی قاپانلی؛ شهرستان ترتر، چیراغلی و ارتا قروند؛ شهرستان آقدام، آلخانلی و شکوربیکلی؛ شهرستان فضولی و جوجوق مرجانلی؛ شهرستان جبرایل را مورد هدف قرار داده که بر اثر آن تعدادی از افراد غیر نظامی کشته و یا زخمی شده اند.

سخنگوی وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در این باره گفت که نیرو‌های مسلح ارمنستان به سوی شهرک‌های حاشیه خط مقابله نظامی در منطقه قره باغ آتش گشوده‌اند، در این حملات تلفات غیرنظامی هم گزارش شده است. سخنگوی وزارت دفاع جمهوری آذربایجان همچنین گفت که در تاریخ 27 سپتامبر، حدود ساعت 06:00 (02:00 به وقت گرینویچ) بامداد نیرو‌های مسلح ارمنستان تحرکات گسترده‌ای انجام دادند و در نتیجه در معرض گلوله باران شدید مواضع ارتش جمهوری آذربایجان در کل خط مقدم و همچنین شهرک‌های واقع در منطقه خط مقدم قرار گرفتند.

ساعت 11:45 دقیقه 6 مهر بود که ارمنستان در منطقه قره‌باغ اعلام حکومت نظامی کرد. ارتش ارمنستان نیرو‌های ذخیره و داوطلب را به خدمت خواند. در ادامه درگیری‌های نظامی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در منطقه مورد مناقشه قره‌باغ، ارتش ارمنستان خسارت‌های سنگینی را متحمل شده است. وزارت دفاع جمهوری آذربایجان درباره وضعیت این درگیری‌های نظامی اعلام کرد: «ارتش ارمنستان خسارات جانی و مادی زیادی متحمل شده است و ماشین‌های جنگی دشمن، سیستم‌های موشکی و توپخانه‌ای آن‌ها منهدم شده است.»

نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان اوایل ظهر 6 مهر در فیس بوک خود اعلام کرد که شورای امنیت ملی این کشور فورا تشکیل جلسه خواهد داد تا درباره درگیری‌های نظامی اخیر این کشور با جمهوری آذربایجان تصمیم‌گیری کند. نیکول پاشینیان همچنین گفت که جمهوری آذربایجان آغازگر درگیری‌نظامی بوده است و نیرو‌های ارمنستان هم مقابله به مثل کرده‌اند. اختلاف دو کشور بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ است.

بنابر اعلام نخست‌وزیر ارمنستان، شورای امنیت ملی این کشور با تشدید تنش‌ها تصمیم به تشکیل جلسه اضطراری گرفته است. پاشینیان گفته است که بعد از این جلسه دولت با اعلام حالت فوق العاده به بسیج نیرو‌های خود برای مقابله با جمهوری آذربایجان خواهد پرداخت. جمهوری آذربایجان نیز می‌گوید این ارمنستان بوده که به خاک این کشور تجاوز کرده و غیرنظامیان را مورد هدف قرار داده است. نخست وزیر ارمنستان نیز در پیامی خطاب به مردم کشورش گفت که برای دفاع از سرزمین مادری آماده باشند.

سخنگوی وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در خصوص درگیری‌های یکشنبه گفت که نیرو‌های مسلح ارمنستان به سوی شهرک‌های حاشیه خط مقابله نظامی در منطقه قره باغ آتش گشوده‌اند، در این حملات تلفات غیرنظامی نیز گزارش شده است. باکو اعلام کرد که دست‌کم شش شهرک مورد حمله قرار گرفته است و تعدادی از مردم محلی کشته و زخمی شده‌اند. همچنین زیرساخت‌های غیرنظامی به طور جدی آسیب دیده است.

از سوی دیگر «شوشان استپانیان» سخنگوی وزارت دفاع ارمنستان، نیز ضمن تایید این درگیری‌ها اعلام کرد نیرو‌های جمهوری آذربایجان به سمت منطقه قره باغ حملات هوایی و موشکی آغاز کرده‌اند. استپانیان گفت که مسئولیت عواقب ناشی از این اقدامات بر عهده رهبران سیاسی و نظامی جمهوری آذربایجان است. در همین حال، نیرو‌های ارمنی دو بالگرد و سه پهپاد متعلق به جمهوری آذربایجان را ساقط کرده‌اند.

سر دراز قصه قره باغ

بحران قره باغ که در فوریه سال 1988 تبدیل به یک جنگ ویرانگر شد و تا مارس 1994 ادامه یافت، در ناحیه‌ای به همین نام در جنوب جمهوری آذربایجان رخ داد. در این منطقه که عمده جمعیت آن ارمنی هستند، با پشتیبانی ارمنستان و مقابله جمهوری آذربایجان یک جنگ تمام عیار شکل گرفت و همانطور که عنوان شد حدود 6 سال به طول انجامید که طی آن حدود 35 هزار نفر کشته و بیش از 800 هزار نفر نیز از منازل خود آواره شدند.

هر چند از همان ابتدای درگیری در قره باغ بازیگران زیادی از اروپا گرفته تا آمریکا و آسیا وارد بحران شدند و طرح‌های زیادی را هم ارائه کردند، اما به نظر می‌رسد تاکنون این طرح‌ها از جمله تاسیس کارگروه مینسک هیچ یک به نتیجه مطلوب خود نرسیده و منطقه همچنان در حالت نه صلح و جنگ باقی مانده است. روسیه، فرانسه و آمریکا از سال 1997 میلادی ریاست مشترک در گروه میانجی مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا ویژه حل مسالمت‌آمیز مناقشه قره‌باغ را بر عهده دارد.

به نظر می‌رسد در وهله اول جمهوری آذربایجان و ارمنستان باید با درک صحیح از شرایط منطقه بکوشند تا با کنار گذاشتن اختلافات و با تشکیل کارگروهی ویژه مسائل مورد اختلاف خود را دور یک میز مورد بررسی قرار دهند و در صورت نیاز به ورود بازیگران دیگر، این کشور‌های منطقه هستند که خواهند توانست با لحاظ منافع هر دو طرف آذری و ارمنی، مانع خون ریزی بیشتر و بروز خسارت‌های مادی و روانی برای ساکنان منطقه شوند.

مواضع ایران و دیگر کشور‌ها در درگیری جمهوری آذربایجان و ارمنستان

ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه نیز اعلام کرد که حملات ارمنستان علیه غیرنظامیان را محکوم می‌کنیم. ترکیه در مقابل چنین حملاتی کنار جمهوری آذربایجان می‌ایستد.

وزارت خارجه روسیه یک‌شنبه 6 مهر در پی بالا گرفتن تنش مرزی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در منطقه مورد مناقشه «ناگورنو-قره‌باغ»، از دو طرف خواست فورا آتش‌بس اعلام کنند. مسکو همچنین گفت که ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم فوراً آتش‌بس کنند و برای تثبیت اوضاع گفت‌وگو‌ها را آغاز کنند.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان هم در ارتباط با درگیری‌های نظامی به وقوع پیوسته بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان گفت که جمهوری اسلامی ایران از نزدیک و با نگرانی درگیری‌های نظامی میان جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان را دنبال می‌کند و ضمن دعوت طرفین به خویشتنداری، خواستار توقف فوری درگیری‌ها و آغاز گفت‌وگو میان دو کشور است.

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین آمادگی کشورمان برای استفاده از همه ظرفیت‌های خود به منظور برقراری آتش بس و آغاز گفت‌وگو‌ها میان طرفین را اعلام کرد.

حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل گفت که جمهوری اسلامی ایران هم با توجه به اینکه در گذشته هم درباره منطقه قره باغ پا درمیانی‌هایی داشته، توانسته به کاهش تنش‌ها کمک کند و از بروز یک جنگ منطقه‌ای جدید بین ایروان و باکو جلوگیری کند، ولی به هر حال عوامل خارجی در تشدید اختلافات بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان تاثیر دارد به همین دلیل به نظر می‌رسد که اکنون شرایط به گونه‌ای است که هر لحظه امکان درگیری مرزی بین دو کشور علی رغم وجود توافقنامه آتش بس، وجود دارد.

این کارشناس مسائل بین الملل همچنین گفت که ایران در طول سه دهه گذشته نقشی کاملا تاثیرگذار در حل بحران قره باغ داشته، حتی تهران هم در گذشته کمک کرده است تا یک خط آتش بسی در قره باغ ایجاد کند و این آمادگی وجود دارد نقش کاملا موثری در حل اختلافات دو کشور ایفا کند، چراکه هرگونه بین این دو کشور به دلیل داشتن مرز مشترک با ایران در کشور ما تاثیر خواهد گذاشت، همچنین به دلیل وجود ساختار اجتماعی مشترک بین ایران با جمهوری آذربایجان و ارمنستان طبیعی است که کشور ما مایل نباشد که این درگیری‌ها گسترش پیدا کند، هرچند ایران همواره در بزنگاه‌های خطرناک سعی کرده که مانع درگیری جدید بین این دو کشور شود.

پاک آیین سفیر اسبق ایران در آذربایجان گفت که تا وقتی که موضوع قره باغ حل نشود، کماکان شاهد این قبیل درگیری‌ها خواهیم بود، البته بعید به نظر می‌رسد که درگیری‌ها فراگیر شود و تبدیل به یک جنگ طولانی شود و احتمالا بعد از چند روز با میانجی گری روسیه و تلاش‌هایی که ایران انجام می‌دهد، این مسئله موقتا فروکش می‌کند، اما باز هم این زخمی است که مجددا سر باز می‌کند.

سرانجام درگیری بین ایروان و باکو چه می‌شود؟

سفیر اسبق ایران در آذربایجان تصریح کرد: کشور‌های منطقه باید به طور جدی به فکر این باشند که مسئله قره باغ را حل کنند، چراکه این موضوع یک موضوع منطقه‌ای است و باعث بی ثباتی منطقه می‌شود. در واقع آذربایجان با ایران هم مرز بوده و تداوم این درگیری‌ها ممکن است که بر امنیت مناطق مرزی ایران تاثیر بگذارد، لذا باید اقدامات جدی تری برای این مناقشه صورت بگیرد و در چارچوب قطعنامه‌های صادره از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد و با تاکید بر تمامیت ارضی کشور‌های منطقه به صورت حقوقی این موضوع حل شود.