ویتامین D برای سلامت بدن بسیار مهم است و چندین نقش را در سالم نگه داشتن سلولهای بدن و عملکرد صحیح آنها ایفا می‌کند. بسیاری از مردم به میزان کافی ویتامین D دریافت نمی‌کنند به همین دلیل استفاده از مکمل‌های این ویتامین متداول است.

اگرچه کمبود ویتامین D شایع است اما گاهی اوقات تولید بیش از حد این ویتامین سبب مسمومیت در بدن می‌شود. در این قسمت به معرفی عوارض جانبی مصرف بیش از حد این ویتامین مهم پرداخته‌ایم.  

مشکلات ناشی از کمبود ویتامین D

ویتامین D در جذب کلسیم، عملکرد ایمنی بدن و محافظت از سلامت استخوان، عضله و قلب نقش دارد. این ویتامین به طور طبیعی در برخی مواد غذایی وجود دارد و هنگامی که پوست در معرض نور خورشید قرار دارد می‌تواند توسط بدن تولید شود.

با این وجود به غیر از ماهی‌های چرب، غذاهای کمی وجود دارند که غنی از ویتامین D هستند. علاوه بر این، بیشتر افراد در معرض آفتاب قرار ندارند تا بدن این ویتامین را تولید کند. بنابراین کمبود ویتامین D بسیار شایع است و در حقیقت تخمین زده می‌شود که حدود یک میلیارد نفر در سراسر جهان با کمبود ویتامین D مواجه هستند.

مکمل‌های ویتامین D دردسترس می‌باشند و می‌توانند به شکل مکمل D2 و D3 مصرف شوند. ویتامین D3 در واکنش به مواجهه با نور خورشید تولید شده است و در محصولات حیوانی یافت می‌شود در حالی که ویتامین D2 در محصولا ت گیاهی یافت می‌شود. مشخص شده است که ویتامین D3 سطح خون را به میزان قابل توجهی بیش از D2 افزایش می‌دهد.

مسمومیت با ویتامین D

مطالعات نشان می دهد که مصرف روزانه هر 100 IU ویتامین D3 سطح ویتامین D خون را به میزان 2.5 نانومول در لیتر افزایش می‌دهد. با این حال مصرف مقادیر بسیار زیاد ویتامین D3 برای مدت طولانی ممکن است منجر به تجمع بیش از حد در بدن شما شود.

مسمومیت با ویتامین D هنگامی رخ می‌دهد که سطح خون از 150 نانوگرم برمیلی لیتر (375 نانومول بر لیتر) افزایش یابد. از آن جا که این ویتامین در چربی بدن ذخیره شده و به آرامی در جریان خون آزاد می‌شود اثرات سمیت ممکن است چندین ماه پس از قطع مصرف مکمل ها هم ادامه داشته باشد.

نکته مهم این که مسمومیت ویتامین D معمول نبوده و تقریبا در افرادی رخ می‌دهد که مکمل‌ها را به مدت طولانی و با دوز بالا و بدون نظارت بر سطح خون خود مصرف می‌کنند در مقابل امکان دریافت بیش از اندازه ویتامین D از طریق رژیم غذایی و قرار گرفتن در معرض خورشید به تنهایی وجود ندارد.

عوارض شایع زیاده روی در مصرف ویتامین دی

در ادامه با برخی عوارض جانبی استفاده بیش از حد ویتامین D بیشتر آشنا خواهید شد.

1. پر خون شدن و افزایش گلبول های قرمز

دستیابی به مقادیر کافی از ویتامین D در خون ممکن است به تقویت ایمنی بدن کمک کرده و شما را در برابر بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان و سرطان محافظت کند.  اگر چه به طور معمول سطح ویتامین D، 30نانوگرم بر میلی لیتر در نظر گرفته می‌شود اما شورای ویتامین D حفظ سطوح 40-80 نانوگرم برمیلی لیتر (100-200 نانومول بر لیتر) را توصیه می‌کند و اعلام کرده است که هر چیزی بالاتر از 100 نانوگرم بر میلی لیتر(250 نانومول بر لیتر) ممکن است مضر باشد.

یک مطالعه اخیر داده‌های بیش از 20000 نفر را در طی یک دوره 10 ساله بررسی کرده است و نتایج نشان می‌دهد که فقط 37 نفر دارای سطوح بالای 100 نانوگرم در میلی لیتر بودند و فقط یک نفر با 364 نانوگرم در میلی لیتر(899 نانومول برلیتر) مسمومیت واقعی داشت. اگر چه فقط دوزهای بسیار زیاد می‌توانند به سرعت باعث مسمومیت شوند اما طرفداران سرسخت این مکمل ها حد بالای 10000 IU در روز را توصیه می‌کنند.

2. افزایش یافتن سطح کلسیم خون

ویتامین D به جذب کلسسیم از مواد غذایی مصرفی کمک می‌کند در حقیقت این یکی از مهم ترین نقش های ویتامین D محسوب می‌شود. با این وجود مصرف بیش از اندازه ویتامین D می‌تواند سطوح کلسیم در خون را خطرناک کند.

برخی از نشانه‌های هایپرکلسمی یا سطوح بالای کلسیم خون عبارتند از:

مشکلات گوارشی مانند استفراغ، تهوع و درد شکمی

خستگی،  سرگیجه و سردرگمی

تشنگی بیش از حد

تکرر ادرار

سطح نرمال کلسیم خون 8.5-10.2 میلی گرم در دسی لیتر(2.1-2.5 میلی مول بر لیتر) است.

3. تهوع، استفراغ و اشتهای ضعیف

بسیاری از عوارض جانبی بیش از حد ویتامین D مربوط به کلسیم بیش از حد در خون است. این موارد شامل حالت تهوع، استفراغ و اشتهای کم است. با این حال این علائم در همه افراد با افزایش سطح کلسیم رخ نمی‌دهد.  نکته مهم این است که این نشانه‌ها در واکنش به دوزهای بسیار بالا از ویتامین D رخ می‌دهد که سطوح کلسیم را به بیش از 12 میلی گرم در دسی لیتر(3.0میلی مول بر لیتر) افزایش می‌دهند.

4. درد شکمی،  یبوست یا اسهال

درد شکمی، یبوست و اسهال از علائم رایج دستگاه گوارش است که اغلب مربوط به عدم تحمل غذا یا سندروم روده تحریک پذیر می‌شود. با این حال این علائم می‌تواند نشانه افزایش سطح کلسیم ناشی از مسمومیت با ویتامین D نیز باشد. این علائم ممکن است در کسانی که دوز های بالایی از ویتامین D را برای اصلاح کمبود آن دریافت می‌کنند، ایجاد شود.

5. تحلیل رفتن استخوان

از آن جا که ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم و متابولیسم استخوان دارد دریافت کافی آن برای حفظ استحکام استخوان‌ها بسیار مهم است اما با این حال مصرف ویتامین D زیاد می‌تواند برای سلامت استخوان‌ها مضر باشد. اگر چه بیشتر نشانه‌های مصرف بیش از حد ویتامین D با سطوح بالای کلسیم در خون مرتبط هستند اما برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مگادوزهای این ماده مغذی ممکن است به سطوح پایین ویتامین K2 در خون منجر شود.

یکی از مهمترین عملکردهای ویتامین K2 حفظ کلسیم در استخوان‌ها و خارج از خون است. اعتقاد به این است که سطوح بالای ویتامین D ممکن است فعالیت ویتامین K2 را کاهش دهد.  به منظور محافظت از استخوان‌ها و تحلیل رفتن آنها، از مصرف بیش از حد مکمل‌های ویتامین D پرهیز کنید و مکمل ویتامین K2 مصرف کنید و همچنین مواد غذایی سرشار از ویتامین K2 از جمله لبنیات و گوشت را مصرف نمایید.

6. نارسایی کلیوی

به گزارش وب گاه نمناک، مصرف بیش از حد ویتامین D می‌تواند به آسیب کلیوی منجر شود. اکثر مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته است آسیب متوسط تا شدید کلیه در افرادی را گزارش کرده‌اند که با سمیت ویتامین D روبرو شده بودند.  نارسایی کلیوی با هیدراتاسیون خوراکی یا داخل وریدی و دارو درمان می‌شود.